Heeft een netwerk specifieke rollen nodig om goed te werken? En moet je deze rollen dan toewijzen aan bepaalde personen of is het vooral belangrijk dat mensen rollen ‘oppakken’ naar gelang de noodzaak op dat moment? En ga je teveel organiseren wanneer je vanuit rollen kijkt naar een netwerk en is het krachtiger om uit te gaan van het zelf-organiserend vermogen in netwerken? Tijdens een meemaakdag van de ECLO op 29 maart j.l. hebben wij (Sibrenne Wagenaar en Joitske Hulsebosch) hier met een groep deelnemers over gesproken. Aanleiding om verschillende gedachtes eens op een rij te zetten in deze blogpost!



Te beginnen bij onszelf….
een leernetwerk waar we beiden in participeren is een netwerk van mensen die allemaal op een bepaalde manier sociale media inzetten in leerprocessen en trainingen. Rollen zijn niet expliciet benoemd. Doordat wij het initiatief hebben genomen om mensen uit te nodigen hebben wij het gevoel wel iets verantwoordelijker te zijn voor het reilen en zeilen in dit netwerk. We bespreken regelmatig met elkaar het proces, polsen de mening van andere netwerkleden, nemen initiatief tot het beleggen van een f2f bijeenkomst, starten een online brainstorm, zijn aanwezig bij online webinars. Maar in principe kan iedereen het initiatief nemen tot het starten van activiteiten en dat gebeurt ook wel.

Dit roept de vraag op… kan het leden in een netwerk helpen om rollen expliciet te benoemen? Eigenlijk hebben wij het zelf nooit over rollen gehad maar wellicht is het in de opstartfase van een netwerk wel prettig om een expliciete rol te hebben. Dat geeft je een bepaalde focus mee die maakt dat je een duidelijke bijdrage kunt leveren aan een netwerk. En daarmee ook vorm geeft aan, initiatief kunt nemen, actief kunt bijdragen. De kunst bij netwerkleren is vaak om dit goed in te passen in je al bestaande werkritme. Om er, tussen alle lopende projecten en afspraken door, aan te denken. En natuurlijk is het cruciaal dat de inhoud van het netwerk relevant voor je is en aansluit bij het andere werk dat je doet. Maar het hebben van een rol kan hier zeker ook aan bijdragen.

In deze blogpost spreken we over een leernetwerk als een groep mensen die elkaar vinden op basis van een gemeenschappelijke interesse of een gedeeld vraagstuk en die op een redelijk expliciete manier een netwerk vormen, offline, online of in combinatie.

Welke rollen kun je onderscheiden?
Er bestaan veel verschillende indelingen van rollen voor (leer)netwerken. Het Ruud de Moor Centrum heeft onlangs een mooie toolkit netwerkleren gemaakt en benoemt hierin 6 rollen, verdeeld over een interne en externe focus. Er zijn nog twee bronnen die we graag met jullie delen: 5 rollen beschreven door Eric Davidove en 11 rollen beschreven door Michael Fontaine.

We geven deze driedeling niet zozeer om ze te vergelijken, maar meer om de verscheidenheid te tonen. Het is lastig ze met elkaar te vergelijken omdat ze vanuit verschillende perspectieven zijn beschreven. Het overzicht van Ruud de Moor Centrum gaat uit van meerdere leernetwerken in een systeem, waarbij externe rollen nodig zijn ter ondersteuning. Eric Davidove heeft op basis van literatuuronderzoek een overzicht gemaakt van meest genoemde rollen in een Community of Practice. En Michael Fontaine heeft gekeken naar rollen en de ontwikkeling hiervan in communities in een aantal grote organisaties. In zijn optiek zijn bepaalde rollen (e.g. sponsor, leader, subject matter experts) in de beginfase van een netwerk belangrijk, en in de loop van de tijd vinden daar zichtbare verschuivingen plaats. Boeiend om zijn artikel hierover te lezen!

Formele of informele rollen?

Er zit een verschil tussen spontaan een rol vervullen (bv. van inspirator of initiator) en het formaliseren van rollen in een netwerk. Het kan zin hebben om sommige rollen te formaliseren om duidelijkheid te scheppen en om de verantwoording duidelijk bij iemand te leggen. Zo kun je een bepaalde ontwikkeling binnen het netwerk bewaken. Dit geldt met name voor een coördinatorschap, maar ook voor minder voor de hand liggende rollen als inspirator of monitor. Zo heeft Habiforum een drietal masterrollen ingesteld: een ‘innovatiecoach’, een procescoach en een coach voor leren en ontwikkeling, zie dit artikel van Kranendonk en Kersten

Wij zijn er van overtuigd dat het belangrijk is dat een rol goed aansluit bij iemand’s talent en voorkeur. Heb je van nature de neiging om met initiatieven te komen, dan past de rol van ‘activator’ je waarschijnlijk goed. Neem je snel de lead in een bijeenkomst, dan ligt het wellicht voor de hand om de rol van facilitator of coordinator te gaan vervullen. Je hebt toch al de neiging om dit te doen. Wel is het goed mogelijk dat je in verschillende netwerken andere rollen speelt. ! Het is goed mogelijk dat je in een bepaald netwerk de rol van ICT-coach op je neemt en de volgende keer meer de connector bent. Dit was oa. de constatering van de deelnemers op de ECLO meemaakdag.

Welke rol ben jij geneigd op je te nemen in een leernetwerk? Hier is een leuke test om te kijken welke rol je aanspreekt, welke rol jij pakt.

Rollen als bril om te kijken naar het functioneren van een leernetwerk
Wij geloven sterk in het zelf-organiserend vermogen van een leernetwerk: mensen met een gedeelde passie vinden elkaar. Heeft het dan toch zin om te denken in termen van rollen in leernetwerken? Zeker wel, omdat het een bepaald perspectief biedt om naar een netwerk te kijken. Welk type bijdragen leveren verschillende leden? Wat maakt dat iets niet goed loopt? Missen we wellicht een bepaalde rol? Het bespreken van de rollen geeft daarmee een raamwerk om een discussie over het functioneren van het leernetwerk te voeren. Op basis van deze bespreking kun je daarna besluiten om rollen bv. wat explicieter aan een persoon of verschillende personen toe te wijzen. Om een leernetwerk ook in de tijd goed te laten blijven werken is het waardevol dat leden van het netwerk zich bewust zijn van rollen die daartoe nodig zijn en de bijdrage die zij daar vanuit kunnen leveren. Naar aanleiding van een bespreking van de rollen kan het netwerk besluiten:

  • een rol explicieter aan iemand toe te wijzen (denk aan het benoemen van een kernteam);
  • netwerkleden te stimuleren een rol te pakken op basis van talenten, voorkeuren;
  • rollen vaker af te wisselen, bijvoorbeeld vanuit een leerperspectief;
  • het ‘denken in termen van rollen’ gebruiken om zo nu en dan te reflecteren op het proces in het netwerk.

Rollen als bril om te kijken naar organisaties
Tenslotte ging het gesprek op de ECLO dag ook over het kijken naar medewerkers in een organisatie in termen van rollen in plaats van functies. Werkend op een netwerk-achtige manier kun je beter uitgaan van wisselende rollen dan van vaste afdelingen. Zo kun je kijken naar wisselend leiderschap ipv naar vaste managers. Dit is misschien wel de organisatie vorm van de toekomst?