Schermafbeelding 2013-10-02 om 16.32.04

http://www.nationalgeographic.nl/fotografie/foto/balanceren

“We zijn een paar maanden geleden een community gestart. Alle leden zagen er veel belang in om kennis met elkaar uit te wisselen. Maar ik ben als facilitator eigenlijk heel teleurgesteld want er gebeurt zo weinig. Ik trek er flink aan maar krijg weinig tot geen reactie op mijn initiatieven.”

Een veel voorkomende situatie die allerlei oorzaken kan hebben: te weinig gevoelde urgentie, te ver weg van de praktijk, te weinig steun van het management, niet de juiste mensen. Deze keer wil ik eens kijken naar de rol van de facilitator; degene die er zo flink aan trekt. Want ook de manier waarop de facilitator zijn of haar rol invult kan invloed hebben op de mate van activiteit van leden: over het algemeen leunen leden achterover als de facilitator veel initiatief neemt.

We hebben als facilitator de neiging om, zeker als het rustig is in een community, eraan te gaan trekken. We leggen ideeën voor, starten initiatieven, organiseren (online) bijeenkomsten. Het kost veel energie en als het dan weinig oplevert kunnen we er moedeloos van worden. Ik geloof zeker in de waarde van een facilitator, maar de kunst is om een goede balans te vinden tussen trekken en loslaten. Je streeft er toch naar om de leden van de community in de lead te laten: het is hun leerproces en je wilt de verantwoordelijkheid en het initiatief bij het netwerk laten. Het denken in driehoeken (gedachtegoed ontwikkeld door Kessels & Smit) kan helpen bij invulling geven aan je rol.

Resultaten bereiken door verantwoordelijkheid te delen.

Resultaten bereiken door verantwoordelijkheid te delen.

Als je facilitator van een community of leernetwerk bent, dan is het wel aardig om eens te kijken naar deze driehoek en te bedenken waar jij jezelf zou plaatsen. Ben je regelmatig de initiator? Of is er een andere initiator en help jij hem of haar bij het van de grond krijgen van ideeën? Je plek in de driehoek kan verschillen in verschillende situaties. En je kunt je plek ook veranderen als je daar nu zo naar kijkt! Hoe het werkt zal ik illustreren aan de hand van een praktisch voorbeeld.

Ruben is facilitator van een leernetwerk en met instemming van de leden is besloten om een f2f bijeenkomst te organiseren. Ruben zet er flink de schouders onder. Hij heeft een draaiboek gemaakt, heeft een aantal leidinggevenden (sponsoren van het netwerk) uitgenodigd en natuurlijk de leden van de community. Hij heeft zichzelf in de positie van actor geplaatst. Wie initiator is, is niet geheel duidelijk. Ruben ziet de leidinggevenden als initiator, maar zij worden op die rol niet aangesproken. En de leden van de community zijn ondersteuners: hij kan ze inschakelen bij het uitwerken van delen van het draaiboek. Ruben merkt op dat de voorbereiding sterk op hem leunt en zou dit graag anders zien. Kijkend naar de driehoek zie ik twee alternatieve aanpakken:

  1. Ruben blijft in de rol van actor en gaat expliciet met de leidinggevenden en de leden van de community hun rollen bespreken. Als de leidinggevenden zichzelf zien als initiator: wat verwachten zij dan van de bijeenkomst? Wat is voor hen een belangrijke opbrengst? Hoe is dit verbonden met het functioneren van het gehele netwerk? Kijkend naar de leden als ondersteuners wie wil Ruben bij welk onderdeel van de f2f bijeenkomst helpen? Wie pakt wat op om te zorgen dat de dag goed voorbereid en gefaciliteerd word?
  2. Ruben heeft zichzelf wel in de rol van actor geplaatst, maar stel dat hij meer de positie van helper zou innemen. Hoe gaat het er dan uitzien? De leden van de community komen dan meer in de positie van actor: zij bespreken met de initiator (leidinggevenden) wat de bijeenkomst zou moeten opleveren en bijdragen aan het leernetwerk. En ze bedenken zelf wat er op die face-to-face dag moet gebeuren om het voor hen als leden van het netwerk van waarde te laten zijn. Ze doen een beroep op de facilitator als ondersteuner om dingen voor elkaar te krijgen.

Wellicht zijn er nog andere aanpakken, denkend vanuit deze driehoek. Je ziet dat in beide situaties Ruben een cruciale rol heeft om dingen voor elkaar te krijgen. Hij kan nog steeds blijven trekken en ondersteunen. Maar doordat hij de leden in de rol van actor heeft geplaatst dragen zij verantwoordelijkheid. Dat kan de dynamiek in een netwerk echt veranderen! Herkenbaar?